Niedowidzenie jako problem wzrokowy u dzieci

Niedowidzenie to jeden z problemów wzrokowych u dzieci, który diagnozowany jest w gabinetach okulistycznych – często jednak rodzic lub opiekun dziecka nie wie, czym tak naprawdę jest niedowidzenie i co oznacza dla dziecka i jego widzenia?

Niedowidzenie to obniżenie ostrości widzenia mimo dobrania najlepszej dla dziecka korekcji wady wzroku. Oznacza to, że nawet jeśli dobierzemy najlepsze wartości korekcyjne – dziecko i tak nie będzie widziało ostro i wyraźnie. Celem leczenia niedowidzenia, jest uzyskanie prawidłowej ostrości wzroku czyli aby dziecko widziało ostro i wyraźnie w swoich okularach.

Skąd bierze się niedowidzenie?

Niedowidzenie powstaje, jeśli z jakiegoś powodu oko nie było stymulowane do patrzenia, zwłaszcza w okresie wczesnodziecięcym. Głównymi przyczynami powstania niedowidzenia są:

• zez;
• wada wzroku: różnowzroczność lub obuoczna wysoka wada wzroku;
• pozbawienie bodźców wzrokowych tzw. deprywacja sensoryczna.

Niedowidzenie w zezie:

Najmocniej rozwija się w przypadku zeza jednostronnego. W zezie pojawiają się tak zwane mechanizmy adaptacyjne, które potocznie mówiąc „wyłączają” oko zezujące. Im dłużej oko pozostaje w zezie tym większe niedowidzenie może się rozwinąć, a im mniejsze dziecko tym mechanizmy adaptacyjne w zezie powstają szybciej.

Niedowidzenie związane z wadą wzroku:

W przypadku tak zwanej różnowzroczności powstaje na skutek ciągłego braku odpowiedniej ostrości w oku o wyższej wadzie. W przypadku nadwzroczności (wady plusowej) znacząca różnica wynosi już 1,50 D, w przypadku krótkowzroczności różnica prowadząca do niedowidzenia wynosi ponad 2,00D. Na skutek obuocznej wysokiej (powyżej 4,00 D) wady wzroku, niedowidzenie może rozwinąć się w obu oczach.

Niedowidzenie związane w pozbawieniem bodźców wzrokowych:

Występuje relatywnie najrzadziej ale może spowodować najbardziej dotkliwe skutki. Bodźce wzrokowe, a więc widzenie, mogą być ograniczone przez wcześnie pojawiające się choroby takie jak zaćma, opadnięcie powieki, zmętnienie rogówki. W tym przypadku czas wykrycia problemu jest najbardziej istotny i wymaga szybkiej reakcji.

Leczenie niedowidzenia:

Leczenie niedowidzenia należy rozpocząć od usunięcia jego przyczyny, jeśli jest to możliwe, a więc np. usunięcia zaćmy, skorygowania wady wzroku. Kolejnym krokiem jest wymuszenie pracy oka niedowidzącego – poprzez zasłanianie oka zdrowego.

Zasłanianie oka zdrowego – jak i czym?

Czas zasłaniania oka zdrowego (celem wymuszenia pracy na oku niedowidzącym) ustala specjalista prowadzący dziecko – warto jednak pamiętać, że czas zasłaniania wynoszący 6h dziennie przynosi podobne efekty do zasłaniania całodziennego. Warto więc brać pod uwagę również komfort dziecka w odniesieniu do możliwego, długotrwałego leczenia.

Kontrolę pierwszych efektów warto wykonać ok 3 miesięcy od rozpoczęcia obturacji. Czas trwania leczenia niedowidzenia zależny jest od wielu czynników, m.in. wieku pacjenta (im młodsze dziecko tym szybsze i lepsze efekty) jednak warto próbować odzyskania ostrości widzenia również u starszych dzieci.

W niektórych przypadkach skuteczne jest leczenie obuoczne, mające na celu poprawę jakości widzenia obuocznego. Warto wziąć je pod uwagę w przypadku niewielkich kątów zeza, aby długotrwałym zasłanianiem nie rozbijać fuzji.

Czym zasłaniać oko?

Obecnie za najskuteczniejsze (bo pozwalające na uniknięcie podglądania) uznaje się plasterki przyklejane na skórę pod okularami. Innym rozwiązaniem są zasłonki zakładane na okulary – jednak warunkiem ich użytkowania jest pewność, że dziecko nie podgląda spod zasłonki. Niektórzy rodzice stostują opaski typu piratki (jednak mają one tendencje do zsuwania się i bywają niewygodne dla dzieci).

W przypadku całkowitego braku współpracy ze strony dziecka lub u pacjentów z oczopląsem, można rozważyć leczenie farmakologiczne – zamazanie obrazu za pomocą kropli porażających akomodację. Zazwyczaj nie jest to jednak działanie pierwszego wyboru i nie u wszystkich dzieci może być skuteczne – stosowanie środków farmakologicznych może być zależne od wady wzroku u dziecka oraz stanu zdrowia dziecka, bowiem każde środki mogą nieść za sobą skutki uboczne.

Rozwiązaniem pośrednim jest stosowanie folii okluzyjnej na okulary. Jest ona tak zwanym reduktorem ostrości wzroku i należy dobrać wartość zamglenia tak aby była ona niższa niż ostrość wzroku w oku niedowidzącym.

Najważniejsze w leczeniu niedowidzenia jest konsekwencja w działaniu, zwłaszcza w utrzymywaniu zasłaniania oka!

Anna Grabas

ortoptystka